Spel vormt de basis voor de ontwikkeling van het jonge kind. Om kinderen te kunnen laten spelen is een goed ingerichte speelleeromgeving essentieel. Deze keer gaan we weer een parel onder de spelplekken bestuderen; de bouwhoek!

Het constructiespel van kinderen heeft mij altijd al gefascineerd. Zeker wanneer je deze spelvorm beter gaat herkennen in het vrije spel van kinderen. Voor het constructiespel hebben kinderen een voorkeur voor natuurlijke materialen zoals hout en stenen en het spel beweegt, zoals haast iedere spelvorm, ook vaak met de seizoenen mee. In de herfst zijn kinderen buiten vaak druk aan het construeren met takken en bladeren, in de winter met sneeuw en in de lente en zomer met zand en/ of modder. In groepen met een bouwhoek blijf ik me het meest verbazen hoe ieder kind zich zo anders uit met behulp van dit materiaal. Zo had ik jaren geleden een behoorlijk bijzonder meisje in mijn groep. Zij had een zeer korte spanningsboog, struikelde met regelmaat over haar eigen voeten en kon sociaal haar groepsgenootjes nauwelijks bijbenen. Maar in de bouwhoek was zij heer en meester. Op vierjarige leeftijd was haar specialiteit hoge lange muren maken waarin zij allerlei technieken tentoonstelden. Andersom heb ik het ook vaak genoeg meegemaakt hoor; kinderen die in de bouwhoek ineens volledig dicht lijken te slaan. Constructiespel doet klaarblijkelijk een heel ander beroep op de vaardigheden van kinderen.

Naast dat het constructieve spel de cognitieve ontwikkeling enorm stimuleert (plannen, organiseren, problemen oplossen en ruimtelijk inzicht) zet het ook bij kinderen de deuren open naar creatief denken en doen. Het constructieve spel kent een grote rijkheid en diversiteit. Iets waar wij als professionals eindeloos uit kunnen putten en aan kunnen bijdragen.

Verkennen van het materiaal

Construeren met materiaal is iets waar ieder kind van nature mee experimenteert maar waarbij de kwaliteit van de experimenten meestal de inbreng van meer ervaren bouwers behoeft. De meeste kinderen weten helemaal niet wat de mogelijkheden van materialen zijn en hoe ze die op verschillende manieren kunnen benutten. Daarom is het een aanrader om constructiekringen te geven waarbij je allerlei technieken en mogelijkheden demonstreert. Bijkomstigheid is dat deze kringen, zeker wanneer de kinderen actief kunnen deelnemen aan de activiteit,  vaak ook erg geliefd zijn en directe opbrengsten genereren. 

Vrij construeren

Zoals ik al eerder heb laten vallen construeren kinderen feitelijk met alles wat zij voor handen hebben. Het is aan de professionals om materialen zo te selecteren en te presenteren dat dit kinderen als vanzelf aanzet tot experimenteren en hen uitdaagt tot actief constructiespel. Dit vraagt aandacht en visie bij de inrichting van de speelleeromgeving. Zowel binnen als buiten. Kinderen hebben vaak moeite met het werken uit manden of bakken. Wanneer het materiaal gestructureerd, gesorteerd en eenvoudig te pakken is (bv uit een kast of van een tafel) zien we dat kinderen veel vlotter van manipuleren met het materiaal overgaan tot doelgericht construeren.

Gericht construeren

Vooraf met een doel aan het werk gaan of gezet worden kan kinderen een enorme impuls geven aan hun spel met constructiemateriaal. Zeker oudere kinderen werken graag voor langere tijd gericht aan een bouwwerk met enige mate van complexiteit. Let er wel op dat bouwplannen ook het hele creatieve denken en handelen kunnen verstoren. Weet dus goed wat je vraagt en aan wie en volg het constructiespel van de kinderen goed.

Ken de leerlijn

Wanneer je op je groep het constructiespel weer eens onder de aandacht wilt brengen raad ik je aan om eerst eens de ontwikkelingslijn van het constructiespel te bestuderen. Dit helpt je om weer even bewust het constructiespel observeren en de juiste impulsen aan te bieden.  In de meeste methodes of kind volgsystemen valt construeren onder rekenen en kun je de tussendoelen van de constructie ontwikkeling veelal na wat zoekwerk versnipperd in de rekenleerlijn terugvinden. 

Stimuleren van constructief spel

Op de kinderdagverblijven in Zweden zijn hele lokalen louter ingericht met als doel; het stimuleren van het constructiespel. Om kinderen te verleiden tot constructiespel zagen we op verscheidene groepen dat zij steeds een paar grote blokken hadden geverfd in goud, zilver en glitter. Het trok in ieder geval ook direct mijn aandacht en het is een te leuke tip om jullie te onthouden. Ze deden dit trouwens ook met kleiner constructiemateriaal zoals de ‘freubel’ blokjes en Kapla. 

Bouwhoek basics

Ik ga jullie nu een lijst geven van mijn favoriete materialen in de bouwhoek:

• Grote blokken, gestructureerd aangeboden (ik ben groot fan van de Haagsche set).
• Planken en kisten
• Lappen stof
• Stukjes tapijt,
• Wereld spelmateriaal,
• Kosteloos materiaal,
• Touwen
• Papieren en potloden,
• Losse cijfer-  en letterkaartjes
• Meetlatten en meetlinten

De montessori rekenstokken  en andere rekenmaterialen zijn ook echt te gek voor in een bouwhoek. Wissel regelmatig af met materialen of voeg toe wanneer je ziet dat het constructiespel te eenzijdig wordt of stokt.

Tot slot

Op veel kinderdagverblijven zie ik vrij eenzijdige aandacht voor constructiespel. Dikwijls is er enkel bakken duplo of grote plastic blokken aanwezig en niet op de meest doelgerichte wijze bewust aangeboden. Hetzelfde geldt voor het constructiespel in de midden en bovenbouw van basisscholen waar we soms nog een overvolle Curver bak met lego aantreffen. Ik zou dit graag anders zien en volgens mij jullie ook! Mooi ontwikkelpunt voor komend schooljaar.

Anouk Brouns

Download artikel als pdf