Niemand zal het belang van een goede sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen onderschatten. Juist in deze tijd waarin we te maken hebben met onzekerheden, krijgt de sociaal-emotionele ontwikkeling veel aandacht. Maar als het thema zo belangrijk is, hoe kunnen we er dan ook voldoende aandacht aan besteden? Er zijn diverse aanpakken die je hierin kunnen helpen.

Zie je door de bomen het bos nog als het gaat over een methode sociaal emotionele ontwikkeling, gedrag en/of burgerschap? Door de jaren heen zijn er verschillende methoden op de markt gekomen, waarvan een aantal bekenden zijn gebleven en een aantal zijn vervangen door geactualiseerde en soms gedigitaliseerde versies. Allemaal methodes die jou als leerkracht helpen om te werken aan een veilig pedagogisch klimaat voor de leerlingen. Elk van die methodes heeft een eigen insteek op het gebied van waar zij de nadruk op legt. Waar de één meer aandacht besteedt aan conflicthantering, legt de ander meer de nadruk op het stimuleren van een groeimindset.

Maar welke keuze maak je als school? 

De keuze voor een methode is afhankelijk van meerdere factoren:

• Wat is de visie van de school op een goed pedagogisch klimaat op school? Welke waarden draagt het team uit als het gaat om goed gedrag?
• Wat zijn de nieuwste (wetenschappelijke) inzichten op het gebied van sociale veiligheid?
• Hoe is jullie onderwijs georganiseerd en wat vraagt dat van de methode of aanpak?
• Welke aanpak past bij jullie schoolvisie en leerlingpopulatie?
  
  

visie op een goed pedagogisch klimaat

Wanneer je op zoek bent naar een nieuwe aanpak of methode, is een helder geformuleerde visie essentieel. Stel je jezelf en als team eens de volgende vragen: ‘Wat vinden jullie als team belangrijke waarden?’, ‘Hoe willen jullie zelf met elkaar omgaan en welke normen zijn daarbij belangrijk?’, ‘Waar sta je voor?’, ‘Waaróm kiezen jullie voor een nieuwe methode?’, ‘Wat willen jullie zeker behouden en wat mist in de huidige methode of aanpak?’.

Graag delen we ook enkele tips om het gesprek aan te gaan over de visie op het pedagogisch klimaat op jouw school:

• Welke thema’s vinden jullie belangrijk in wat en hoe leerlingen zich handig leren gedragen?
  Denk daarbij aan het bouwen aan een positief zelfbeeld, het rekening houden met jezelf en de ander, zicht krijgen op hoe je je voelt, opkomen voor je zelf en nog veel meer.
• Hoe willen jullie hieraan werken? Past een gestructureerde of een meer open aanpak beter bij jullie visie? Sluit werken met vertrouwens- en samenwerkingsoefeningen hierbij aan? Of het werken met rollenspellen in de groep om vaardigheden preventief te oefenen?
• Willen jullie graag een les aanbieden of wordt de aanpak die jullie kiezen ook een ‘way of life’.
• De verschillen in methodes uiten zich o.a. in de manier waarop je je als team de aanpak eigen maakt. Het blijkt dat een fijn pedagogisch schoolklimaat niet vanzelf ontstaat, maar vraagt om kennis, vaardigheden van de leerkrachten en een oplossingsgerichte houding.
• Laat je hierover ook verder informeren door de adviseurs van Edux of laat je informeren door de educatieve uitgeverijen.

nieuwste inzichten

Sinds 2015 is de wet op de sociale veiligheid vastgesteld. Dit heeft ertoe geleid dat elke school (nog meer) alert moet zijn op het voorkomen van pesten. Zo moeten scholen een anti-pestbeleid opstellen en uitvoeren, moet er een sociale veiligheidscoördinator worden aangesteld. Iedere leerkracht heeft de belangrijke taak in het voorkomen, signaleren en aanpakken van pesten. Naast het volgen van kinderen in hun sociaal emotionele ontwikkeling met een leerlingvolgsysteem dat COTAN geregistreerd moet zijn, moeten incidenten geregistreerd worden. Om scholen te faciliteren is er een digitaal veiligheidsplan beschikbaar zodat je als school geen dingen vergeet. Bekijk het veiligheidsplan hier.

Het is altijd beter om preventief te werk gaan om de school een veilige haven te laten zijn voor alle leerlingen en collega’s. Op de site van ‘school en veiligheid’ vind je veel informatie over verschillende aspecten met betrekking tot sociale veiligheid, burgerschap, pesten, inclusief onderwijs en vele andere gerelateerde onderwerpen.

Mocht je je hier nog meer in willen verdiepen, dan zijn onderstaande publicaties en/of boeken wellicht interessant om te lezen:

• Burgerschap in het basisonderwijs (SLO, Visser, 2018).
• Groepsplan gedrag (van Overveld, 2016) of Groepsplan gedrag in het voortgezet onderwijs (van Overveld, 2014).
• Het basisboek Positive Behavior Support - Goed gedrag kun je leren! (Goly & Sprague, 2013).
• Handboek gedrag op school deel 1, 2, 3  (Horeweg, 2021).
• TIBtool: Gedragsbenadering bij leerlingen: onderneem passende acties (Marcel van As, 2021).

onderwijsorganisatie

Werken jullie op school met het leerstofjaarklassensysteem, groepsoverstijgend of gepersonaliseerd? En zijn er combinatiegroepen aanwezig of alleen enkele groepen? Moet de methode suggesties bieden voor het werken met combinatiegroepen? Wil je voor elke leerling een werkboek aanschaffen? Allemaal zaken die van invloed kunnen zijn op de keuze van een nieuwe aanpak of methode. Kijk dus goed naar wat jullie als school nodig hebben om als leerkracht en als team de leerlingen kennis en vaardigheden aan te leren wat betreft goed gedrag.

Hoe kijk je als school naar kinderen? Kijk je naar kinderen door de bril van vertrouwen of kijk je naar kinderen door een bril van wantrouwen. Dit heeft namelijk gevolgen voor de manier waarop je kinderen tegemoet treedt.

Welke aanpak vervolgens passend is, hangt dus samen met de visie van de school op sociaal emotioneel leren en gedrag, als hoe het georganiseerd is (of zou moeten zijn) in de school. Ook belangrijk hierbij is het nadenken over welke ondersteuning jullie wensen (vanuit de methode/aanpak). Heb je behoefte aan hulpmiddelen (zoals nieuwsbrieven, vragenlijsten en observatieformulieren) en wil je een bijbehorend leerlingvolgsysteem, of mag het er los van staan?

De methodes/aanpakken op een rij

Om scholen te helpen bij de keuze voor een nieuwe methode of aanpak, hebben we diverse methodes/aanpakken naast elkaar gezet. De uitgangspunten en praktische zaken staan in een overzichtelijke tabel in de download hieronder. Je kunt dit overzicht gebruiken om je voor jouw school te oriënteren op een nieuwe methode/aanpak.

implementatie

Naast bovenstaande zaken zijn er nog genoeg andere factoren waarmee rekening gehouden moet worden bij de keuze voor een nieuwe methode/aanpak gericht sociaal emotionele leren en gedrag. Maar welke keuze er ook wordt gemaakt, zorg er altijd voor dat je als team weer wáár je precies voor kiest en waarom. Neem daarom genoeg tijd voor het keuzetraject, schakel eventueel begeleiding in van een onafhankelijk adviseur en laat je informeren door de educatieve uitgeverijen.

En wanneer de keuze is gemaakt: neem de tijd en ruimte om de nieuwe methode goed te implementeren. Beslis tot en met welke groep de methode het eerste jaar ingevoerd gaat worden, rooster voldoende tijd in voor de lessen en maak een jaarplanning waarbinnen er tijd is om samen ‘lessen’ voor te bereiden, ervaringen te delen (ook de successen!) en te evalueren, zodat iedereen hier op eenzelfde manier mee gaat werken/het gaat toepassen. Zorg ervoor dat je als team voldoende kennis hebt van de achtergronden en kerngedachten van de aanpak/methode. Voor een succesvolle inzet van de aanpak/methode zal hier veel aandacht voor moeten zijn. 

Meer weten? 

Wil je meer weten over sociaal emotioneel leren, burgerschap of gedrag? Of wil je specifiek meer weten over de genoemde methoden/aanpakken? Neem contact met op met adviseurs Willeke Essing of Sabine Louwerens.

En vergeet niet het overzicht hieronder te bekijken!

DOWNLOAD overzicht in pdf