Voorbereidingshulp WO-tool
De voorbereidingshulp van de WO-tool helpt je stap voor stap om (delen uit) de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren toe te passen in je lessen wereldoriëntatie (WO). Ook laten we voor elke stap zien hoe je taalvaardigheid kunt stimuleren.
In de stappen hieronder zijn suggesties en materialen uit de praktijk opgenomen om je te inspireren.
Je kunt deze tool flexibel gebruiken. Wil je één onderdeel van de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren integreren? Bijvoorbeeld een onderzoeksvraag of experiment toevoegen? Of wil je alle stappen toepassen? Ga op onderzoek uit en ervaar welke stappen jouw lessen kunnen verrijken!
1. Stel je onderwerp en vakinhoudelijke doelen vast
Onderwerp: bepaal het onderwerp van de lessenreeks.
Aandachtspunten
Hoe kies je een onderwerp dat zich goed leent voor onderzoek of het maken van een ontwerp?
Het weer, planten en dieren in de schoolomgeving of het eigen lichaam lenen zich goed voor beschrijvend onderzoek. Ook bij technische onderwerpen kan beschrijvend onderzoek worden gedaan, bijvoorbeeld door materialen en verbindingen te vergelijken (zoals stoelen of rugzakken). Constructies, licht, geluid en magnetisme lenen zich goed voor experimenteel onderzoek. Bij ontwerpen gaat het om het ontwerpen (maken of bouwen) van iets als de oplossing van een probleem. Hier zou onderzoek ook eventueel aan vooraf kunnen gaan.
Bronnen
- Zie voor een overzicht van kernconcepten en onderliggende begrippen voor Natuur & Techniek pagina 39 en pagina 93 tot en met 98 van het leerplankader W&T.
- Op scientias.nl vind je veel leuke nieuwtjes vanuit de wetenschap als inspiratie voor je activiteiten – er zit vast een linkje met een thema uit je les tussen!
- Ook op ralfilezen.nl en op docukit.nl vind je veel leuke thema’s. Het zijn databanken met vaak korte informatieve teksten over allerlei onderwerpen op het gebied van Natuur & Techniek.
Doelen: formuleer vakinhoudelijke doelen – wat moeten leerlingen begrijpen en kunnen? Aandachtspunten
- Formuleer doelen voor de vakinhoud, maar ook voor kennis en vaardigheden ten aanzien van onderzoeken en/of ontwerpen.
- Het invullen van de kerndoelen hoeft niet, maar geeft je wel inzicht in de grotere doelen waar je aan werkt. Tevens dient het als verantwoording van je onderwijsaanbod. Bronnen
- Zie voor een overzicht van vakinhoudelijke begrippen voor Natuur & Techniek pagina 93 tot en met 98 van het leerplankader W&T.
- Zie voor vaardigheden de SLO-poster O&O Onderliggende vaardigheden.
2. Formuleer (een) passend(e) taaldoel(en)
Formuleer specifiek wat leerlingen moeten kunnen op het gebied van mondelinge taal, woordenschat, begrijpend lezen en/of schrijven.
Aandachtspunten
- Kies bij woordenschatdoelen voor verschillende typen woorden: schooltaalwoorden, onderzoekstaal en vakinhoudelijke begrippen. Zorg ervoor dat de woorden met elkaar samenhangen (woordclusters).
- Denk ook aan het gebruik van zinsconstructies die veel gebruikt worden bij Natuur & Techniek (bijvoorbeeld als … dan). Bronnen
- taalenrekenen.nl of slo.nl/thema/meer/taal-rekenen
- leerlijnentaal.nl
- Pagina 93 tot en met 98 uit het leerplankader W&T.
3. Selecteer onderdelen van de methodeles
Kies welke onderdelen van de methodeles(sen) je gebruikt, en welke onderdelen je verandert, weglaat of toevoegt. Aandachtspunten
Durf jij de volgorde in de methodeles los te laten?
- Beoordeel of de introductie in de methode past bij de belevingswereld van de kinderen. Zo niet, vervang deze dan door een prikkelende vraag of activiteit over het onderwerp.
- Sla alle oefeningen in het werkboek over die niet direct bijdragen aan het realiseren van de door jou gestelde doelen.
- Vaak kunnen verwerkingsopdrachten zoals meerkeuzevragen omgezet worden in activiteiten waarin leerlingen zelf ervaren. Stap 4 helpt je daarbij.
4. Formuleer de vraag en bepaal welk onderzoek en/of ontwerp je toevoegt
- Wat is de vraag of het probleem in de methodeles?
- Wanneer je de open, onderzoekbare vraag bepaald hebt, koppel je daar de onderzoeks- of ontwerpactiviteit aan. Je kunt zelf activiteiten bedenken, maar er zijn ook veel bronnen (boeken) die je als basis kunt gebruiken.
Bij Onderzoeken: bepaal het type onderzoek.
Mogelijke vormen van onderzoek voor het beantwoorden van een onderzoeksvraag zijn:
- experimenteel onderzoek, het uitvoeren van een experiment
- beschrijvend onderzoek, observeren en inventariseren van verschijnselen (weer, eigen lichaam), planten of dieren in de schoolomgeving Aandachtspunten
- Bij experimenteel onderzoek: bedenk een opzet of ontwerp voor het experiment, wat is er nodig om een antwoord op de vraag te vinden?
- Bij beschrijvend onderzoek: maak een werkblad om de observaties stap voor stap op te kunnen schrijven.
- Let op: sommige vragen zijn meer ‘opzoekvragen’ en daarmee niet geschikt voor het doen van een experiment.
Bij Ontwerpen: bepaal het probleem en de oplossing(en).
Denk alvast na over de volgende vragen:
- Welk product gaan de leerlingen ontwerpen en maken?
- Aan welke eisen moet(en) de oplossing(en) voldoen? Aandachtspunten
- Wat ligt al vast? Bepaal of je zelf het probleem en/of de oplossingen voorstelt of dat je dit de leerlingen laat doen. Bronnen
- Zie wetenschapdeklasin.nl/leidraad voor het kiezen en/of beoordelen van onderzoeksvragen. Kies daarvoor: ‘vragenmachientje’.
5. Bepaal welke leerkrachtvaardigheden en materialen, meetinstrumenten of gereedschappen nodig zijn voor de les(sen)
Aandachtspunten
- Denk bij materialen aan:
- introductiemateriaal (bijvoorbeeld verhaal, filmpje, poster, materiaal voor ervaringsactiviteit)
- werkbladen (ten behoeve van de onderzoeksvraag, ontwerpeisen, ontwerpschets)
- te onderzoeken materiaal
- materiaal om experiment uit te voeren of prototype te maken (verzamel samen met leerlingen)
- meetinstrumenten en gereedschap
- Denk bij leerkrachtvaardigheden aan:
- het stellen van denk- en redeneervragen
- voldoende spreekruimte bieden
Bronnen
Je kunt zelf activiteiten bedenken, maar er zijn ook veel ideeën en werkbladen te vinden die je als basis kunt gebruiken voor jouw eigen onderzoek of ontwerp. Zie bijvoorbeeld:
-techyourfuture.nl voor voorbeeldlessen waarin taal verweven is, en kaarten die je helpen met de benodigde leerkrachtvaardigheden
-samenonderzoeken.nl voor een handreiking om tijdens lessen Wetenschap & Technologie de taalvaardigheid van leerlingen te vergroten, en werkbladen om leerlingen te ondersteunen in het experimenteren
Wil je graag boekjes met materialen ontvangen? Stuur ons dan een e-mail.