Waarom lijkt een kleuter soms opeens te ontploffen, emotioneel of overgevoelig en een uurtje later weer zorgzaam en lief? Dit gedrag is niet ‘lastig’, maar een teken van een belangrijke ontwikkelingssprong in de hersenen: de ‘limbic leap’.
 
In dit artikel leggen we uit wat de limbic leap is, wat je daarvan merkt in de klas én hoe je hier als leerkracht krachtig op kunt inspelen.

Wat is de 'limbic leap'?

Tussen het vierde en zesde levensjaar maken kinderen een groeispurt door in hun emotiecentrum (limbisch systeem). De amygdala, het hersendeel dat emoties zoals angst en boosheid verwerkt, wordt in deze periode extra actief. De hersenverbindingen die deze emoties helpen reguleren (zoals de prefrontale cortex) zijn echter nog volop in ontwikkeling.
 
Het gevolg? Heftige emoties, snel overprikkeld raken, moeite met impulsen beheersen én een verhoogd vermogen tot empathie en sociale interactie.
 
Je kunt het zien als een auto met een krachtige motor (emoties) maar met remmen die nog niet goed werken (zelfregulatie).

Wat merk je in de klas?

Gedrag
Snelle woede-uitbarstingen of huilbuien

Wat gebeurt er in het brein
De amygdala reageert heftig op prikkels, zonder voldoende rem

Gedrag
Snel overprikkeld of gespannen

Wat gebeurt er in het brein
Te veel input voor een nog lerend brein

Gedrag
Grote empathie, maar ook intense conflicten met vriendjes

Wat gebeurt er in het brein?
Het limbisch systeem ontwikkelt sociale gevoeligheid, maar de rem ontbreekt

Gedrag
Moeite met wachten, luisteren of op de beurt wachten

Wat gebeurt er in het brein?
Executieve functies (zoals impulscontrole) zijn nog niet uitgerijpt

Wat kun jij doen als leerkracht?

1. Bied emotionele veiligheid

• Verwoord gevoelens van het kind ("Ik zie dat je boos bent omdat het niet lukte.")
• Blijf nabij en rustig tijdens een emotionele uitbarsting
• Zet emotiemeters of gevoelskaarten in om gevoelens te leren herkennen en benoemen

2. Zorg voor voorspelbaarheid

• Gebruik dagritmekaarten of pictogrammen zodat kinderen weten wat er komt
• Kondig overgangen aan (“Over 5 minuten gaan we opruimen.”)
• Gebruik rituelen (zoals een liedje bij opruimen of kring) om veiligheid te bieden

3. Bewegingsmomenten als ontlading

• Laat kinderen duwen, trekken, rollen. Dit helpt om spanning kwijt te raken
• Plan regelmatig korte beweegpauzes of ‘brain breaks’ in
• Richt een hoek in voor ‘zwaar werk’: stoeltjes sjouwen, blokken tillen, etc.

4. Train zelfregulatie op speelse wijze

• Speel spelletjes die remmen en wachten oefenen, zoals ‘Stopdans’, ‘Annemaria Koekoek ‘ of ‘Commando-spelletjes’.
• Speel samen spelletjes met regels, zodat kinderen leren zich aan afspraken te houden
• Lees verhalen waarin personages met emoties omgaan en praat daarover na, zoals ‘Het Kleurenmonster’ of ‘De Blissies’.

4. Werk samen met ouders

• Leg uit dat het gedrag van hun kind past bij deze fase en dat boosheid of huilen normaal is
• Geef tips voor thuis, zoals een rustig hoekje, emotiemeter of taakjes met structuur

5. Vergeet jezelf niet

• Plan korte rustmomenten tussendoor
• Deel ervaringen met collega’s
• Wees mild voor jezelf, ook jij bent lerende in dit proces!

Tot slot

De ‘limbic leap’ is een belangrijke en natuurlijke ontwikkelingsfase waarin kleuters leren omgaan met emoties, relaties en zichzelf. Jij bent in deze periode hun gids, hun veilige baken én hun externe remsysteem. Met begrip, structuur en een beetje humor help je hen groeien in veerkracht!

Meer weten? 

Wil je meer weten over (gedrag bij) kleuters? Neem contact op met Nicole Slot.

DOWNLOAD ARTIKEL ALS PDF