Het Nederlandse basisonderwijs is een dynamische en diverse omgeving waarin kinderen van 4 tot 12 jaar zich ontwikkelen, niet alleen op cognitief maar ook op sociaal-emotioneel vlak. Voor sommige leerlingen kunnen de schooltijd en interacties met leeftijdsgenoten echter uitdagingen met zich meebrengen. 

Het omgaan met groepsdruk, het ontwikkelen van zelfvertrouwen en het leren omgaan met conflicten zijn belangrijke aspecten van het schoolleven. In dit artikel onderzoeken we de impact van ‘uitdagende groepen' in het basisonderwijs op de weerbaarheid van kinderen en de ondersteuning die wij kunnen bieden aan leerkrachten bij het bevorderen van vertrouwen en veerkracht onder leerlingen. 

Uitdagende groepen

In een klas zitten doorgaans kinderen met diverse achtergronden, persoonlijkheden en behoeftes. Het kan voorkomen dat sommige groepen of specifieke kinderen uitdagingen ervaren die invloed hebben op hun welzijn en ontwikkeling. Dit kunnen bijvoorbeeld kinderen zijn die moeite hebben met sociale interactie, met een wel of niet gediagnostiseerde neurodiversiteit, kinderen die gepest worden, of kinderen die zich minder zelfverzekerd voelen. Daarnaast kunnen ook de dynamiek en de groepscultuur in een klas invloed hebben op de manier waarop kinderen zich ontwikkelen. 

In een uitdagende groep kun je verschillende 'uitdagingen' tegenkomen, zoals conflicten tussen leerlingen, groepsdruk of de relatie tussen leerling en leerkracht die op scherp is komen te staan. Wanneer kinderen zich niet gehoord voelen of geen veilige ruimte ervaren, kan dit hun zelfvertrouwen ondermijnen. Dit is niet alleen een probleem voor de desbetreffende kinderen, maar ook voor de groepssfeer en de kwaliteit van het onderwijs. In groepen met deze uitdagingen zit er ruimte voor verbetering van het pedagogisch klimaat. 

Weerbaarheid van kinderen

Weerbaarheid is het vermogen om met tegenslagen om te gaan, om zich aan te passen aan veranderingen en om zichzelf te kunnen blijven in uitdagende situaties. Dit is een cruciale eigenschap voor kinderen in het basisonderwijs, aangezien ze vaak geconfronteerd worden met allerlei sociale, emotionele en soms fysieke uitdagingen. Er zijn verschillende factoren die de weerbaarheid van kinderen beïnvloeden, waaronder hun thuissituatie, de schoolomgeving, en de steun die ze ontvangen van volwassenen zoals ouders, leraren en begeleiders.  

Wanneer je als school start aan een traject voor een ‘uitdagende klas’, is het advies ook om zoveel mogelijk de ouders bij dat traject te betrekken. Niet alleen een ouderavond aan de start, maar ook open-ouder-lessen (niet alleen ouders, maar ook een betekenisvolle grootouder kan aanwezig zijn). Werk met verslaggevers onder de kinderen die van iedere les een verslagje schrijven op bijvoorbeeld Social Schools en sluit het traject altijd af met een gezamenlijk les en ouderavond, om samen als school en ouders terug te kijken op het proces. 

bouwen aan vertrouwen

Edux richt zich op het ondersteunen van basisscholen bij het creëren van een veilige, vertrouwde en veerkrachtige omgeving voor leerlingen. Door middel van verschillende interventies en programma’s helpen we scholen om vertrouwen te bouwen binnen groepen en om kinderen weerbaarder te maken. Het uitgangspunt is daarbij dat kinderen zich pas optimaal kunnen ontwikkelen wanneer ze zich veilig voelen, zowel op sociaal als op emotioneel vlak.

• Sociale en emotionele vaardigheden ontwikkelen

Edux is thuis in verschillende sociaal-emotionele lesmethoden en kan scholen ondersteunen bij het stimuleren van sociale en emotionele vaardigheden bij kinderen. Dit kan onder meer door het stimuleren van zelfreflectie, het leren omgaan met emoties en het versterken van sociale interactie. Door kinderen te leren hoe ze op een gezonde manier met anderen omgaan, kan Edux in samenwerking met de school en de leerkracht bijdragen aan het verminderen van conflicten en het bevorderen van een positieve groepsdynamiek.

• Vertrouwen en verbinding

Een van de belangrijkste aspecten van de aanpak van Edux is het bouwen aan vertrouwen. Dit gebeurt door open communicatie, het bieden van veiligheid en het creëren van een sfeer waarin kinderen zich geaccepteerd voelen. Kinderen leren dat ze niet alleen staan en dat ze deel uitmaken van een ondersteunende gemeenschap. Vertrouwen speelt hierbij een cruciale rol, want kinderen die vertrouwen in zichzelf en anderen hebben, zijn meer in staat om uitdagingen aan te gaan en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden.

• Preventie van pesten

Een ander belangrijk aandachtspunt is het voorkomen van pesten. Samen met scholen werken we aan het voorkomen van pestgedrag door het bevorderen van positieve interacties en het aanleren van respectvolle omgangsvormen. Door het creëren van een open cultuur waarin kinderen zich gesteund voelen en met zelfvertrouwen aan de groep kunnen deelnemen, kan pesten in veel gevallen worden voorkomen of op een constructieve manier worden opgelost.

• Mentale veerkracht versterken

Edux richt zich ook op het ondersteunen van leerkrachten bij het versterken van de mentale veerkracht van kinderen. Dit betekent dat kinderen leren omgaan met tegenslagen, zowel op sociaal als emotioneel vlak. Door het versterken van de veerkracht kunnen kinderen niet alleen beter omgaan met stressvolle situaties, maar ook leren om uit hun fouten te groeien en door te zetten.

Meer weten? 

In het Nederlandse basisonderwijs worden kinderen dagelijks geconfronteerd met uitdagingen die invloed kunnen hebben op hun weerbaarheid en zelfvertrouwen. Het is daarom van groot belang dat scholen actief werken aan het bevorderen van een veilige en ondersteunende omgeving waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen. Meer weten over de mogelijkheden voor ondersteuning bij ‘uitdagende groepen’? Neem dan contact op met adviseurs Sabine Louwerens en/of Teun Bevers. 

DOWNLOAD ARTIKEL ALS PDF