'Klopt die informatie op die website wel?’ ‘Wat deel ik wel op social media, en wat deel ik niet?’ ‘Hoe hangt deze informatie samen met de informatie uit die andere bron?’.

Om je leerlingen écht digitaal geletterder te maken, is het essentieel dat ze een bewuste en kritische houding ontwikkelen. Om dat te bereiken zullen leerlingen in gesprek moeten gaan, kennis opdoen, en informatie verwerken over thema’s binnen ICT en media. Lezen, praten en schrijven – oftewel taal – is dus cruciaal (OECD, 2015). Taal en digitale geletterdheid zijn dus sterk verweven, en daarom biedt het taalonderwijs veel kans om ook digitale geletterdheid te stimuleren. Maar hoe pak je dat aan? Je kunt bijvoorbeeld doelen ten aanzien van digitale geletterdheid in je bestaande taallessen verweven. Die aanpak werkt vanuit jouw vertrouwde basis, en biedt daarom vaak een fijn uitgangspunt om te starten.

In het artikel dat recent verscheen in de Didactief Special Digitale Geletterdheid van november 2022 beschrijven we een stappenplan voor zo’n ‘digitalige les’. In deze publicatie werken we dit verder uit met 10 uitgewerkte voorbeelden. De toelichting vind je hieronder. De uitgewerkte top 10 lijst is als bijlage opgenomen zodat je hem eventueel los kunt printen. Je vindt de lijst vanaf pagina 4.

uitgangspunten bij de lijst

1. Tussendoelen gevorderde geletterdheid en mondelinge communicatie staan centraal

De beschrijving van de taaldoelen is gebaseerd op de Tussendoelen gevorderde geletterdheid (Biemond & Van het Zand, 2016) en de Tussendoelen Mondelinge communicatie (Gijsel & Van Druenen, 2013) van het Expertisecentrum Nederlands. De tussendoelen sluiten aan bij de referentieniveaus taal (Meijerink, 2009). Uiteraard kun je ook kiezen voor de doelen uit je taal- of leesmethode.

2. Bewust en kritisch digitaal gedrag wordt expliciet gestimuleerd

De inhoudslijnen van het SLO voor digitale geletterdheid bevatten een breed scala aan aanbodsdoelen voor elk van de 4 domeinen (mediawijsheid, informatievaardigheden, computational thinking en ict-basisvaardigheden). Vanuit een literatuurstudie en gesprekken met wetenschappers en onderwijsprofessionals kwam naar voren dat bij elk van de domeinen van digitale geletterdheid doorgaans bewust en kritisch digitaal gedrag centraal staan. Dat gedrag is daarom het uitgangspunt in het Digitalig programma. En in de geselecteerde doelen in de top 10 lijst hieronder hebben we kenmerkende vaardigheden toegepast die bewust en kritisch digitaal gedrag expliciet kunnen
stimuleren.

3. De integratie zorgt (idealiter) voor een win-win situatie

Ons uitgangspunt is dat er idealiter sprake is van een win-win situatie: de taalvaardigheden worden aangeleerd of geoefend in een betekenisvolle context, en de digitale geletterdheid wordt extra (goed) bevorderd door gerichte aandacht voor taal.

Logische win-win combinaties per domein van digitale geletterdheid

Uit de lijst met voorbeelden blijkt dat er voor mediawijsheid vooral veel kansen liggen bij taalactiviteiten waarin mondelinge communicatie wordt gestimuleerd. Met name activiteiten waarin begrijpend luisteren/kijken en reflectie op communicatie worden geoefend, lijken zich bij uitstek te lenen voor het werken aan mediawijsheid. Maar ook doelen voor begrijpend lezen en reflectie op geschreven taal kunnen goed gecombineerd worden met activiteiten voor mediawijsheid. Voor digitale informatievaardigheden liggen de kansen het meest voor het oprapen bij begrijpend lezen en informatieverwerking (gevorderde geletterdheid). Maar ook in het schrijfonderwijs kunnen kansen
gecreëerd worden. Je kunt bijvoorbeeld het strategisch schrijven van leerlingen laten oefenen tijdens het schrijven van een verslag over een zoektocht die ze hebben gedaan naar informatie op het internet. Voor computational thinking zien we ook zowel kansen bij gevorderde geletterdheid (begrijpend lezen en informatieverwerking) en mondelinge taalvaardigheid (deelname aan discussie, vertellen en presenteren). De kansen zijn natuurlijk ook afhankelijk van de gekozen deelvaardigheden. Ook voor ICT basisvaardigheden kun je allerlei taaldoelen op een natuurlijke wijze integreren. Denk aan het werken met een spellingchecker bij het schrijven van een verslag, het posten van een vlog bij mondelinge taalactiviteiten of het bijhouden en opslaan van je gevonden artikelen bij het lezen op internet. Genoeg mogelijkheden dus, en nog veel meer dan de 10 combinaties hieronder. Heb, of wil, je andere ideeën voor integratie, check dan het stappenplan in onze Didactief Special. Je zult zien dat het steeds gemakkelijker wordt om met een digitaal sausje je taal-of leesles te verrijken!

De top 10 lijst vind je in de bijlage hieronder. In de lijst staan voor verschillende taaldoelen telkens een paar specifieke voorbeelden met uitgewerkte activiteit.

TOP 10 VERBINDINGEN TUSSEN TAAL EN DIGITALE GELETTERDHEID: ARTIKEL + de LIJST

TOP 10 VERBINDINGEN TUSSEN TAAL ENDIGITALE GELETTERDHEID: DE LIJST